تاریخچه بیهوشی در ایران

تا نیم قرن پیش در ایران بیهوش کردن بیماران به روش بسیار ابتدایی و با وسایل بسیار ساده نظیر قطره اتر و سپس با ماسک امبردن انجام می‌شد.
افرادی که مبادرت به بیهوش‌کردن بیماران با این روش‌ها می‌نمودند اغلب غیر پزشک بودند و به طور تجربی با این کار آشنایی داشته‌اند. در بیمارستان‌های دانشگاهی دستیاران رشته جراحی و دانشجویان سال آخر پزشکی نیز گاهی عهده‌دار این وظیفه می‌شدند و در بیمارستان‌های... 

خصوصی پرستاران تعلیم دیده تحت نظر جراح، بیماران را بیهوش می‌کردند. بعضی از جراحان نیز خود اقدام به انجام بی‌حسی نخاعی در عمل‌های جراحی نظیر فتق، هموروئید، فیستول آنال، سزارین و شکستگی‌های اندام تحتانی می‌کردند. و از تدریس بیهوشی نوین خبری نبود.
در سال 1330- 1329 پروفسور یحیی عدل که در کشور فرانسه تخصص جراحی عمومی خود را گرفته بود در حین مراجعت به ایران، یک نفر فرانسوی به نام بوئه (BOUE) را با خود به ایران آورد تا به بیهوش کردن بیماران بپردازد. این شخص در بیمارستان سینا با ماسک امبردن بیماران را بیهوش می‌کرد که خطرات بسیار و مرگ و میر فراوانی داشت.
به تدریج با بهبود وضع هوشبری و پیشرفت آن توسط پیشکسوتان ایرانی متخصص بیهوشی، عمل‌های جراحی بزرگی مانند جراحی بر روی ریه، کیسه صفرا، معده و عمل‌های جراحی قلب بسته نیز متداول شد. بنیان‌گزاران بیهوشی نوپا در ایران دکتر علی فر، دکتر محمداسماعیل تشید و دکتر عبدالله مرتضوی هستند.
دکتر فر پس از گذراندن دوره تخصص بیهوشی در انگلستان تقریباً یک سال بعد از بوئه به ایران آمد و به پیشنهاد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران به منظور تعلیم و تربیت پزشکان در رشته بیهوشی در دانشگاه شروع به کار کرد. دکتر فر دستگاه بیهوشی مدار بسته‌ای را ابداع نمود که قابل حمل و نقل بود که به نام خود او معروف است.
پس از آن دکتر عبدالله مرتضوی که او نیز در انگلستان باحراز تخصص در رشته بیهوشی نائل شده بود به ایران آمد و در بیمارستان زنان وابسته بدانشکده پزشکی مشغول بکار شد. ریاست بیمارستان زنان در آن زمان بعهده دکتر جهانشاه صالح متخصص بیماری‌های زنان و زایمان بود و گروه‌های جراحی و بیهوشی در آن زمان در یکدیگر ادغام و سمت‌های دانشگاهی نیز برای هر دو گروه یکسان بوده دستیاران اولین دوره تخصص بیهوشی بالغ بر چهار نفر بودند که پس از فراغت از تحصیل در بیمارستان های تابعه دانشکده به کار مشغول شده‌اند.
فارغ التحصیلان دوره دوم تخصص بیهوشی سه نفر بودند که آنها نیز پس از احراز تخصص در بیمارستان‌های وابسته به کار گرفته شده‌اند، در سال 47-1346 گروه های آموزشی بیهوشی و جراحی از یکدیگر مجزا شد و از آن زمان هرکدام به صورت مستقل به تربیت پزشکان متخصص اقدام نموده‌اند.
در اواخر سال 1334 دکتر محمداسماعیل تشید پس از احراز بورد تخصی آنستزیولوژی از کالج پزشکی نیویورک به ایران آمد و با سمت رئیس درمانگاه وارد هیأت علمی دانشگاه شد و در بیمارستان امام (هزار تختخوابی) شروع به کار و به تربیت متخصصین بیهوشی پرداخت وی در دوره اقامت خود در آمریکا با جدیدترین دستگاه‌ها و روش‌های کاربرد بیهوشی آشنا شد. دکتر تشید به تألیف مقالات علمی متعدد و مهم‌تر از همه کتاب »انتخاب روش بیهوشی و فارماکولوژی داروهای بیهوشی« همت گماشت. کتاب انتخاب روش بیهوشی به زبان فارسی در اسفندماه سال 1344 جزو انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسید و جایزه بهترین کتاب سال را بخود اختصاص داد و با استقبال عظیمی روبرو شد. این کتاب در سال‌های 1352 و 1364 نیز به طور کامل‌تر نگارش شد و به چاپ رسید. از کارهای دیگر استاد ابداع لوله تراشی مخصوصی است که به نام لوله S شکل دانشگاه تهران نام گذاری شده است. از دستاوردهای مهم دیگر در بخش بیهوشی لوله دهانی- حلقی کاف دار برای حفظ راه‌های هوایی در موارد لوله‌گذاری مشکل تراشه است.
از آن دوره بخش بیهوشی دانشگاه علوم پزشکی تهران به پیشرفت خود ادامه داده و گام‌های بزرگی به سمت جلو برداشت و امروز به تربیت متخصصین بیهوشی با قابلیت و شناخته شده و کارشناسان ارشد بیهوشی و تکنسین‌ها که هم در داخل و هم در خارج از کشور به کار مشغول هستند به خود می‌بالد.
درحال حاضر بخش بیهوشی دارای 46 عضو هیأت علمی است که متشکل از 1 استاد دارای کرسی، 3 دانشیار و 41 استادیار است که به طور فعال در برنامه تربیت رزیدنت علاوه بر هدایت فعالیت‌های تحقیقی و پژوهشی مشغول اند، لازم به یادآوری است که اعضا هیأت علمی مقالات تحقیقاتی بی شماری چه در داخل کشور و چه در ژورنال‌های معتبر خارج از کشور منتشر کرد‌ند. 
برنامه آموزشی دستیاری مشتمل به سه سال دستیاری و پس از گذراندن امتحانات پره بورد کشوری است. به دستیارانی که دوره سه ساله و امتحانات را با موفقیت پشت سر می گذارند اجازه طبابت در این رشته داده می‌شود.